Kredit kepada: Yahoo News
Gambar ihsan: Google Images
Assalamualaikum.....
Antibiotik atau antibakteria ialah sejenis ubat antimikrobial yang
digunakan dalam rawatan dan pencegahan jangkitan bakteria, sama ada ia
membunuh atau menghalang perkembangan bakteria. (2) Perkataan Greek 'anti' bermakna bertentangan (against) dan 'bios'
bermakna kehidupan. Antibiotik digunakan untuk merawat jangkitan akibat
bakteria. Bakteria ialah organisma mikroskopik dan sesetengahnya boleh
menyebabkan penyakit. Penyakit seperti sifilis, tuberculosis,
salmonella, dan sesetengah jenis meningitis adalah disebabkan oleh
bakteria. Sebahagian jenis bakteria tidak berbahaya dan selainnya pula
baik untuk manusia. (5)
Sebelum bakteria boleh membiak dan menyebabkan simptom, sistem imun
badan sebenarnya boleh memusnahkannya. Ini kerana dalam badan manusia
ada sel darah putih yang boleh menyerang bakteria berbahaya. Walaupun
ketika simptom penyakit sudah ada, sistem badan manusia boleh bertahan
dan melawan jangkitan. (5)
Alexander Fleming merupakan orang pertama yang menemui penisilin,
antibiotik semulajadi pada 1928. Antibiotik berkait dengan penisilin ada
beberapa jenis seperti ampisilin, amoksisilin, dan benzilpenisilin. Ia
banyak digunakan bagi merawat pelbagai jangkitan sejak sekian lama.
(5)
Antibiotik berfungsi melalui dua cara iaitu membunuh bakteria dengan
cara mengganggu proses hidupnya seperti menukar glukos kepada tenaga.
Satu lagi dengan cara menghalang bakteria terhasil dan merebak;
contohnya mengganggu prosesnya menghasilkan sel-sel baru, seperti
menghasilkan protein baru. (4) Sesetengah jenis
berkesan melawan fungus dan protozoa, manakala sesetengahnya menjadi
toksik kepada manusia dan haiwan walaupun dalam dos terapi. Antibiotik
tidak berkesan kepada virus influenza dan boleh jadi berbahaya jika
tidak diambil dengan betul. (2)
Antibiotik ialah ubat yang digunakan bagi merawat dan dalam sebahagian
kes menghalang jangkitan bakteria. Secara relatifnya, ia digunakan bagi
merawat keadaan sakit yang ringan seperti akne atau pneumonia. (4)
Antibiotik moden ada beberapa jenis dan ia hanya digunakan
dengan preskripsi doktor yang merawat di kebanyakan negara. Penggunaan
antibiotik secara berlebihan mendapat perhatian dunia kerana menjadi
salah satu faktor yang menyumbang kepada bertambahnya bilangan jangkitan
bakteria yang lebih tahan dengan ubat antibiotik. (5)
Walaubagaimanapun,
ia tiada manfaat bagi banyak jenis jangkitan dan menggunakannya bila
tidak perlu hanya akan meningkatkan lagi risiko penentangan terhadap
antibiotik. (4)
Antibiotik berkembang sekitar
abad ke-20 sekaligus dengan vaksinasi membawa kepada hampir membasmi
penyakit seperti tuberkulosis. Keberkesanannya membawa kepada terlebih
guna, disalahguna terutama dalam daging jualan menyebabkan bakteria
boleh menentang. Ia membawa kepada masalah lain yang dikatakan menjadi
ancaman penentangan terhadap antibiotik. (2)
Era kemoterapi
antibakteria bermula dengan penghasilan arsfenamin, oleh Alfred Bertheim
dan Paul Ehrlich pada tahun 1907, untuk melawan sifilis, diikuti dengan
prontosil oleh Gerhard Domagk pada tahun 1933 yang mendapat Hadiah
Nobel pada 1939. (2)
Adakalanya istilah 'antibiotik' merujuk kepada sebatian bagi melawan mikrob yang sinonim kepada antimikrobial. (2)
Walaupun terdapat pelbagai jenis ubat antibiotik, namun ia masih berfungsi melalui 2 cara:
- Antibiotik
bakteria membunuh bakteria. Sama ada kehadirannya menghalang
pembentukan dinding sel-sel bakterium atau kandungan selnya. Contoh:
penisilin.
- Jenis bakteriostatik yang menghentikan pembiakan bakteria. (5)
Kegunaannya dari sudut perubatan:
- Rawatan - jangkitan bakteria
- Jangkitan protozoa: metronidazole dan Bactrim
- tetracycline: berkesan melawan inflamasi
- dapson: melawan penyakit autoimun
- Pencegahan jangkitan - luka perubatan, antibiotik pergigian prophylaxis, keadaan neutropenia yang berkaitan dengan kanser. (2)
Antibiotik dicipta dengan bersebab, ada tujuannya. Sejak penisilin
diperkenalkan pada 1940an dan munculnya antibiotik yang lainnya selepas
ia berkembang pesat, jumlah penyakit dan kematian disebabkan jangkitan
turun dengan mendadaknya. Dengan berkembangnya penggunaan antibiotik
ini, bakteria yang memusnahkan juga berubah dan menyesuaikan diri
sehingga menjadikannya kebal kepada beberapa jenis. (1)
Kebimbangan berkaitan penentangan terhadap antibiotik ini adalah benar.
Jika bakteria kebal terhadap ubat kerana anda makannya secara tidak
perlu, iaitu bila anda tiada jangkitan bakteria atau bila anda makan
daging lembu yang dibesarkan dengan suntikan antibiotik; maka ia mungkin
menjadi tidak berkesan ketika ia sangat diperlukan untuk melawan
penyakit berbahaya. (1)
Menurut kajian lapangan yang
dijalankan, bagi kanak-kanak, tentangan terhadap antibiotik bukanlah
satu-satunya masalah yang perlu dibimbangkan. Dalam satu kajian,
pengkaji dari New York University Langone Medical Center menyatakan
mereka mahu melihat kesan apabila antibiotik kanak-kanak diberikan
kepada tikus makmal iaitu jenis amoksisillin atau tilosin, dengan dos
yang sama yang diberikan kepada kanak-kanak. Hasilnya, tikus yang
diberikan antibiotik itu bertambah beratnya, tulangnya menjadi lebih
besar dan mempunyai lebih banyak masalah gangguan perut (bakteria dalam
sistem gastrosus), berbanding yang tidak diberikan dos. Tilosin
mempunyai kesan lebih kuat daripada amoksisillin dalam menyusun
mikrobiom. Maka pengkaji mencadangkan antibiotik ini mempunyai kesan
lebih besar ke atas sistem pencernaan dan perut. (1)
Maka
tidak hairanlah tikus yang diberikan dos itu mengalami perubahan dalam
mikrobiom mereka kerana antibiotik yang diberikan itu berkesan membunuh
atau menghalang bakteria dalam sistemnya. (1)
Antibiotik hanya boleh diambil dengan mengikut arahan yang diberikan
doktor seperti yang tertulis pada paketnya atau pada risalah untuk
pesakit yang didatangkan bersama ubat tersebut atau seperti yang
diarahkan oleh ahli farmasi. (4)
Dos antibiotik diberikan menerusi beberapa cara:
- Secara oral - tablet, pil, kapsul atau cecair yang diminum untuk merawat jangkitan yang ringan.
- Secara sapu atau sembur - krim, losyen, semubran atau titis (biasanya untuk jangkitan kulit)
- Secara
suntikan - disuntik atau dimasukkan melalui drip ke dalam salur darah
atau otot, selalunya untuk jangkitan yang serius. (4)
Kebanyakan antibiotik menunjukkan kesan
terhadap jangkitan selepas beberapa jam ia diambil. Adalah perlu untuk
menghabiskan pengambilan ubat ini bagi menghalang jangkitan daripada
muncul semula. Jika hanya separuh jalan, maka ada risiko bakteria
menjadi semakin tahan kepada antibiotik untuk rawatan seterusnya. Ini
kerana bakteria yang masih berbaki itu sudah ada pendedahan kepada
antibiotik dan akibatnya, ia membentuk tentangan. Walaupun sudah semakin
pulih, anda masih perlu habiskannya. (5)
Ada sesetengah
antibiotik tidak boleh diambil bersama sesetengah jenis makanan, ada
yang tidak boleh diambil dengan ada jenis makanan tertentu dalam perut.
Jenis antibiotik ini biasanya perlu diambil sejam sebelum makan, atau 2
jam selepas makan. Adalah sangat penting untuk mengikut arahan dengan
betul jika mahu ubat itu bertindak secara efektif. Jika mengambil
metronidazole, maka kena elakkan mengambil alkohol. Elakkan mengambil
produk tenusu jika makan ubat tetrasaiklin, kerana ia mengganggu
penyerapan ubat berkenaan. (5)
Jika terlupa ambil
dos, ambil seawal mungkin dan teruskan seperti biasa. Jika hampir waktu
untuk dos setersunya, lupakan sahaja sesi yang tertinggal itu dan
teruskan dengan waktu yang seterusnya itu. Jika ambil dua dos dalam
selang waktu yang terdekat, anda mungkin berdepan dengan kesan
sampingan. Jika tidak sengaja terambil lebih dos, tidak mungkin
menyebabkan anda mengalami gejala serius. Walaubagaimanapun, anda
mungkin berdepan kesan sampingan seperti sakit perut, cirit birit atau
saklt. Jika anda risau atau berdepan kesan yang teruk, sila dapatkan
bantuan perubatan dengan segera. (4)
Terdapat beratus jenis, kebanyakannya dikelaskan kepada 6 kumpulan:
- Penisilin - digunakan secara meluas bagi pelbagai jangkitan termasuk kulit, dada dan saluran urinari
- Sefalosporin - digunakan untuk pelbagai jangkitan, juga efektif untuk jangkitan serius seperti septicaemia dan meningitis.
- Aminoglikosid
- digunakan untuk jangkitan serius seperti septicaemia yang boleh
memberi kesan sampingan seperti hilang pendengaran dan kerosakan ginjal.
Ia mudah larut dalam sistem pencernaan, jadi ia dimasukkan secara
suntikan. Untuk jangkitan telinga dan mata, ia diberi secara titisan.
- Tetrasaiklin
- digunakan secara meluas. Biasanya untuk jangkitan akne sederhana
hingga teruk, keadaan rosacea, yang menyebabkan kemerahan dan bintik
pada kulit.
- Makrolid - khusus untuk masalah jangkitan peparu dan
dada. Ia juga penyelesaian alternatif bagi mereka yang alah pada
penisilin atau untuk merawat jangkitan bakteria yang tahan pada
penisilin.
- Floroquinolon - boleh digunakan untuk pelbagai jenis jangkitan. (4)
Kesan sampingan
Seperti juga ubat lain, ia juga mempunyai kesan
sampingan. Tiada kesan jika diambil dengan betul dan sangat jarang
memberi kesan serius. Antara kesannya jika ada ialah sakit, kembung dan
ketidakhadaman, cirit birit. (4)
Biasanya, kalau ada pun yang
mendapat reaksi alahan pada antibiotik, peluangnya hanya 1 daripada 15
orang. Itu pun terhadap penisilin dan sefalosporin. Dalam banyak kes,
ini boleh membawa kepada reaksi alahan lebih serius (anaphylaxis), dan
menjadi kes kecemasan. (4)
Kesan lain:
- Diarrhea - kajian dari Sekolah Perubatan di
Universiti Stanford mendapati peningkatan gula dalam perut ekoran
rawatan antibiotik membenarkan bakteria berbahaya bertapak dan
menyebabkan jangkitan. Bakteria berbahaya bertindak balas dengan adanya
gula.
- Berasa sakit.
- Jangkitan fungus pada mulut, saluran pencernaan dan vagina. (5)
Kesan lain yang jarang berlaku:
- Pembentukan batu karang pada buah pinggang (bila ambil sulphonamides).
- Pembekuan darah tidak normal (bila ambil sesetengah jenis cephalosporins).
- Sensitif pada cahaya matahari (bila ambil trimethoprim).
- Hilang pendengaran (bila ambil erythromycin dan aminoglycosides). (5)
Sesetengah
pesakit yang berumur akan mengalami radang perut yang boleh membawa
kepada cirit-birit yang teruk. Clindamycin, antibiotik bagi melawan
jangkitan serius biasa mempunyai kesan ini. Walaubagaimanapun,
penisilin, sefalosporin, dan erythromycin juga boleh mempunyai kesan
sampingan yang sama. (5)
Pada 2012, saintis dari Sekolah
Perubatan NY mendapati bayi yang terdedah kepada antibiotik ada risiko
lebih besar menjadi lebih gemuk atau obes bila menjadi kanak-kanak.
Kajian ini diterbitkan dalam International Journal of Obesity. (5)
Reaksi alahan kepada antibiotik
Ada
sesetengah pesakit akan mengalami reaksi alahan terutama pada
penisilin, seperti ruam, bengkak pada lidah dan muka, dan kesukaran
bernafas. Alahan boleh muncul segera atau mengambil tempoh dahulu
sebelum ia muncul. Jika muncul tanda alahan, segeralah berjumpa doktor
dan/atau ahli farmasi. Alahan boleh menjadi serius sehingga boleh
membawa maut. Ia dipanggil reaksi anafilaktik. (5)
Sebelum
mengambil antibiotik, maklumkan pada doktor yang merawat jika anda
hamil, keadaan limpa atau buah pinggang yang merosot, atau menyusu
badan. (5)
Antibiotik boleh bertindak balas jika diambil bersama ubat lain.
Jika
anda mengambil antibiotik, jangan ambil ubat lain atau ubatan herba
tanpa memberitahu doktor anda. Ubat tidak dipreskripsi juga boleh
bercanggah dengan antibiotik. Penisilin, sefalosporin, dan beberapa
jenis antibiotik lain boleh menjejaskan keberkesanan kontraseptif oral.
Jika antibiotik menyebabkan cirit-birit atau muntah, penyerapan tubuh
terhadap ubat kontraseptif juga akan terjejas. Jika anda mengambil
mana-mana ubat ini maka anda harus berjaga-jaga untuk mengambil ubat
kontraseptif. (5)
Pertimbangan
Ada
sesetengah jenis tidak sesuai dengan keadaan perubatan pesakit atau
untuk wanita yang hail atau menyusu badan. Pesakit hanya boleh
mengambilnya seperti yang disarankan doktor sahaja, bukan antibiotik
daripada kawan atau orang lain. Ada sesetengah jenis bertindak balas
dengan ubat/bahan lain jika diambil, seperti alkohol atau pil
kontraseptif yang dimakan. Jadi adalah penting untuk membaca maklumat
pada risalah yang didtangkan bersama ubat yang diberikan itu. Antara
yang perlu tahu ialah yang perlu dipertimbangkan sebelum mengambil
antibiotik dan bagaimana ia bertindak balas dengan ubatan lain. (4)
Rintangan antibiotik
Badan
seperti NHS atau organisasi kesihatan di dunia cuba mengurangkan
penggunaan antibiotik terutama dalam keadaan tidak serius. Ini juga
antara usaha melawan rintangan antibiotik, keadaan bakteria tidak lagi
bertindak balas terhadap rawatan dengan satu atau lebih antibiotik.
Rintangan antibiotik boleh muncul dalam beberapa cara. Rantaian bakteria
boleh bermutasi dan selepas satu masa, ia akan dapat bertahan daripada
antibiotik. Ini boleh berlaku bila pesakit berhenti pengambilannya awal
dan tidak menghabiskan antibiotik diberikan. Saki baki bakteria yang
masih tinggal akan berubah dan menjadi lebih tahan antibiotik.
Antibiotik juga boleh memusnahkan rantaian bakteria tidak berbahaya yang
ada pada tubuh. Ini akan membuatkan bakteria yang lebih tahan itu
membiak lebih cepat dan menggantikan bakteria tidak berbahaya itu.
(4)
Pengambilan berlebihan antibiotik selama beberapa tahun ini
telah menunjukkan perubahan dalam rintangan melawan bakteria. Ini
termasuk antibiotik bagi merawat sakit ringan yang sepatutnya boleh
sembuh. Antara jenis bakteria tahan antibiotik yang muncul ialah:
- meticillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA)
- Clostridium difficile (C. diff)
- bakteria penyebab kepada multi-drug-resistant tuberculosis (MDR-TB)
- CPE (Carbapenemase-producing Enterobacteriaceae) (4)
World Health Organization
(WHO) pula menganggarkan 170,000 kematian disebabkan MDR-TB setiap
tahun. Yang paling membimbangkan ialah kemunculan rantain bakteria baru
yang tidak dapat dirawat dengan antibiotik sedia ada. CPE
(Carbapenemase-producing Enterobacteriaceae) ialah satu bakteria dengan
pelbagai jenis yang tersebar di banyak negara termasuk Eropah dan
kemudian di UK. (4)
Ringkasnya, antibiotik merupakan sejenis ubat yang kuat bagi melawan
jangkitan bakteria. Jika ia digunakan sebaiknya, ia mampu menyelamatkan
nyawa. Sama ada ia berfungsi untuk membunuh bakteria atau menghalangnya
berkembang. Seterusnya, sistem pertahanan tubuh secara semulajadi akan
menjalankan tugasnya. Antibiotik boleh melawan jangkitan bakteria tetapi
bukan jangkitan disebabkan virus, seperti selsema, flu, kebanyakan
batuk dan bronkitis, sakit tekak kecuali yang berpunca dari strep. (3)
Jika
virus menyebabkan seseorang sakit, mengambil antibiotik akan
memburukkan lagi keadaan. Menggunakannya ketika tidak perlu atau
menyalahgunakannya akan menambah lagi penentangan antibiotik. Ini
berlaku kerana bakteria juga berubah dan menjadi tahan kepada kesan
antibiotik itu. Ikut arahan yang diberikan apabila mengambil antibiotik.
Penting untuk anda habiskan ubat. Jika berhenti ubat terlalu awal,
mungkin ada bakteria yang masih berbaki terus hidup dan menjangkiti
semula. Jangan simpan antibiotik untuk kemudian hari atau gunakan
antibiotik orang lain. (3)